هارد اکسترنال یکی از ابزارهای حیاتی برای ذخیره‌سازی اطلاعات مهم در میان کاربران خانگی، دانشجویان، شرکت‌ها و سازمان‌هاست. اما همین ابزار ارزشمند، در صورت بی‌توجهی به نحوه استفاده و شرایط نگهداری، ممکن است دچار آسیب‌های جدی شود. در چنین شرایطی، علاوه بر دغدغه از دست رفتن اطلاعات، کاربران ناچار به بررسی هزینه‌ها و حتی قیمت قطعات لپ تاپ یا لوازم جانبی مرتبط برای جایگزینی خواهند شد.
خرابی هارد اکسترنال نه‌تنها باعث از بین رفتن فایلها و اطلاعات میشود، بلکه در برخی موارد، بازیابی آن‌ها غیرممکن یا بسیار پرهزینه خواهد بود.
- دلایل اصلی خرابی هارد اکسترنال
- علائم هشداردهنده قبل از خرابی کامل
- و مهم‌تر از همه، راهکارهای جلوگیری از خراب شدن هارد اکسترنال.
اگر شما هم می‌خواهید امنیت اطلاعات خود را حفظ کنید، این راهنما را با دقت دنبال کنید.
خرابی هارد اکسترنال؛ دلایل و علائم شایع
خرابی در هاردهای اکسترنال معمولاً یکباره رخ نمی‌دهد؛ بلکه علائمی دارد که اگر به‌موقع شناسایی شوند، می‌توان از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کرد. در ادامه، رایج‌ترین نشانه‌ها و دلایل خرابی هارد اکسترنال را بررسی می‌کنیم.
جدول مقایسه‌ای علائم و دلایل خرابی هارد اکسترنال
| علائم خرابی هارد اکسترنال | دلایل احتمالی خرابی | توضیح تکمیلی |
| صدای کلیک یا نویز مکانیکی | مشکل در هد یا موتور | خرابی داخلی، نیازمند بررسی فوری است |
| ناپدید شدن یا باز نشدن فایلها | بد سکتور یا خرابی فایل‌سیستم | ممکن است اطلاعات بازیابی‌پذیر نباشند |
| کند شدن شدید در باز شدن پوشه‌ها | پر بودن بیش از حد هارد، ضعف سخت‌افزاری | هشدار برای بررسی سلامت عمومی دستگاه |
| افزایش تعداد بد سکتور | فرسودگی سطح دیسک، اشکال مکانیکی | با نرم‌افزارهای تخصصی قابل شناسایی است |
| شناسایی نشدن هارد توسط کامپیوتر | آسیب به کابل، برد یا پورت USB | یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به تعمیرکار |
| ری‌استارت شدن یا فریز شدن سیستم | اختلال در عملکرد هارد یا نوسانات برق | معمولاً همراه با سایر نشانه‌ها بروز میکند |
چرا باید این علائم را جدی بگیریم؟
بیش از ۶۰٪ موارد خرابی هارد اکسترنال، پیش از آسیب نهایی، حداقل یکی از این نشانه‌ها را از خود بروز می‌دهند. تشخیص زودهنگام، شانس بازیابی اطلاعات را افزایش می‌دهد و هزینه تعمیر یا جایگزینی را کاهش می‌دهد.
همچنین، توجه به این موارد کمک میکند پیش از وقوع خرابی کامل، اقدامات پیشگیرانه انجام دهید که در بخش‌های بعدی به آن‌ها خواهیم پرداخت.
🔊 صداهای عجیب و غیرعادی از هارد
یکی از خطرناک‌ترین علائم خرابی هارد اکسترنال شنیدن صداهای غیرعادی مانند “کلیک”، “تق‌تق”، یا صدای سایش است. این صداها معمولاً به دلیل خرابی در بخش مکانیکی، به‌ویژه هد خواندن/نوشتن یا موتور داخلی ایجاد میشود. ادامه استفاده در این حالت ممکن است باعث از بین رفتن کامل اطلاعات شود.
در صورت شنیدن چنین صداهایی، فوراً هارد را خاموش کرده و به متخصص مراجعه کنید.
📁 گم شدن یا باز نشدن فایلها
اگر فایل‌هایی که قبلاً به‌راحتی باز می‌شدند حالا قابل مشاهده یا اجرا نیستند، ممکن است دلیل آن وجود بد سکتور یا خرابی فایل‌سیستم باشد. در این موارد معمولاً ویندوز پیغامی مانند “The file is corrupted” یا “Cannot read from the source file” نمایش می‌دهد.
این علامت یک نشانه اولیه از خرابی هارد اکسترنال است که باید جدی گرفته شود.
🐢 کند شدن شدید در باز شدن فایلها و پوشه‌ها
کندی در پاسخ‌دهی هارد، به‌ویژه هنگام باز کردن فولدرهای حجیم یا فایل‌های ویدیویی، ممکن است نشانه‌ای از ضعف سخت‌افزاری یا فرسودگی سطح دیسک باشد. پر شدن ظرفیت هارد نیز این مشکل را تشدید میکند.
پیشنهاد میشود با نرمافزارهایی مثل HD Tune یا HDDScan سرعت خواندن/نوشتن را بررسی کنید.
⚠️ افزایش تعداد بد سکتورها
بد سکتورها نقاطی از دیسک هستند که به دلایل فیزیکی یا نرمافزاری، دیگر قابل استفاده نیستند. افزایش تعداد آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از خرابی هارد اکسترنال و کاهش عمر مفید آن باشد.
نرمافزارهایی مانند CrystalDiskInfo یا Victoria میتوانند تعداد و وضعیت بد سکتورها را نشان دهند.
🔧 نکته: در صورت مشاهده افزایش سریع بد سکتورها، فوراً از اطلاعات بکآپ بگیرید و هارد را از چرخه استفاده خارج کنید.
🛑 شناسایی نشدن هارد توسط سیستم یا کامپیوتر
وقتی سیستم قادر به شناسایی هارد اکسترنال نیست، دلایل مختلفی می‌تواند در کار باشد:
- خراب بودن کابل USB یا پورت
- مشکل در برد الکترونیکی هارد
- خرابی درایور یا سیستم‌عامل
این مورد از علائم جدی و رایج خرابی هارد اکسترنال است.
🔁 هنگ کردن یا ری‌استارت ناگهانی سیستم
اتصال یک هارد خراب می‌تواند باعث فریز شدن کامل سیستم، نمایش صفحه آبی (Blue Screen) یا ری‌استارت ناگهانی شود. این نشانه بیشتر زمانی رخ می‌دهد که مشکل در برد یا مصرف برق بیش‌ازحد از درگاه USB وجود داشته باشد.
🧩 اشکالات سخت‌افزاری یا مکانیکی در ساختار هارد
در بسیاری از موارد، خرابی هارد اکسترنال به دلیل ایراد در قطعات داخلی مانند موتور، برد اصلی یا هد رخ می‌دهد. این نوع خرابی‌ها معمولاً با ابزارهای نرمافزاری قابل تشخیص نیستند و نیاز به بررسی فنی در لابراتوار تخصصی دارند.
⚡ نوسانات یا قطع برق ناگهانی
یکی از دلایل شایع خرابی، قطع شدن جریان برق حین عملیات نوشتن اطلاعات است. این وضعیت می‌تواند منجر به خرابی فایل‌سیستم یا حتی سوختن مدار الکترونیکی هارد شود.
برای جلوگیری از این موضوع، استفاده از محافظ برق یا UPS توصیه میشود.
💥 ضربه خوردن و افتادن از ارتفاع
هاردهای HDD نسبت به ضربه بسیار حساس هستند. حتی سقوط از ارتفاع کم (مثلاً از روی میز) ممکن است باعث شکستن هد یا ایجاد بد سکتورهای دائمی شود. بیشتر مراجعین مراکز تعمیراتی، پس از یک افتادن ساده دچار خرابی هارد اکسترنال شده‌اند.
پیشگیری: استفاده از کیف ضدضربه و قرار دادن هارد روی سطح صاف و پایدار
🌡️ دمای بالا و رطوبت زیاد
دمای محیط بالا یا نگهداری هارد در مناطق مرطوب می‌تواند باعث خرابی برد، کندی عملکرد، یا زنگ‌زدگی اجزای داخلی شود. دمای ایده‌آل نگهداری بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد و رطوبت زیر ۶۰٪ است.
🦠 ویروسی شدن سیستم یا فایل‌های خراب
بعضی ویروسها یا بدافزارها عملکرد هارد را مختل می‌کنند، فایلها را حذف یا خراب می‌نمایند و حتی باعث از بین رفتن ساختار پارتیشن می‌شوند.
حتی فایل‌های آلوده میتوانند به مرور زمان باعث ناپایداری هارد شوند. استفاده از آنتیویروس قوی و به‌روزرسانی‌شده ضروری است.
🚫 خطاهای انسانی در استفاده نادرست از هارد
موارد زیر از مهمترین خطاهای انسانی هستند که باعث خرابی هارد اکسترنال می‌شوند:
- جدا کردن کابل USB بدون استفاده از گزینه Safely Remove
- استفاده از نرم‌افزارهای ناشناخته برای فرمت یا پارتیشن‌بندی
- نگهداری هارد در نزدیکی منابع مغناطیسی قوی
- قرار دادن آن در خودرو یا مکان‌های گرم و پرگردوغبار
چگونه از خراب شدن هارد اکسترنال جلوگیری کنیم؟
پیشگیری، همیشه بهتر از درمان است؛ این جمله در مورد خرابی هارد اکسترنال بیش از هر جای دیگری صدق میکند. با رعایت چند نکته ساده ولی حیاتی، می‌توانید عمر مفید هارد خود را چند برابر کرده و خطر از دست رفتن اطلاعات را به حداقل برسانید.
✅ پر نکردن کامل ظرفیت هارد (Overfill)
وقتی هارد اکسترنال بیش از ۹۰٪ پر شود، عملکرد آن به شدت کند شده و فشار زیادی به هد وارد میشود. این شرایط احتمال ایجاد بد سکتور و خرابی هارد اکسترنال را افزایش می‌دهد.
🎯 نکته کاربردی: همیشه حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصد فضای خالی باقی بگذارید تا عملیات خواندن و نوشتن به‌درستی انجام شود.
🔍 بررسی سلامت هارد به‌صورت دورهای (SMART Tools)
قابلیت SMART در اکثر هاردها به‌صورت پیش‌فرض فعال است. با استفاده از نرمافزارهایی مثل:
- CrystalDiskInfo
- Hard Disk Sentinel
- Victoria
می‌توانید سلامت کلی هارد، دمای آن، سرعت چرخش و وضعیت بد سکتورها را بررسی کنید.
🛠️ پیشنهاد ما: هر ۲ تا ۳ ماه یک‌بار، سلامت هارد اکسترنال را چک کنید و در صورت هشدار، بکآپ بگیرید و از ادامه استفاده خودداری کنید.
🌡️ نگهداری صحیح در محیط خشک و خنک
دمای بالا و رطوبت زیاد از اصلی‌ترین دلایل خرابی هارد اکسترنال هستند. محیط نگهداری باید دمایی بین ۲۰ تا ۲۵ درجه و رطوبت کمتر از ۶۰٪ داشته باشد. نگهداری هارد در خودرو، کنار وسایل گرمایشی یا در آشپزخانه اشتباه بزرگی است.
| دما | تأثیر روی هارد |
| زیر ۱۰ درجه | احتمال چگالش و آسیب به برد |
| ۲۰ تا ۲۵ درجه | بهترین بازه عملکرد |
| بالای ۴۵ درجه | افزایش احتمال خرابی هد و بد سکتور |
⏏️ خارج کردن صحیح USB از سیستم (Safe Remove)
جدا کردن ناگهانی کابل USB هنگام عملیات نوشتن یا انتقال داده، باعث ایجاد سکتور معیوب و آسیب به فایل‌سیستم میشود. همیشه از گزینه Safely Remove Hardware در ویندوز یا “Eject” در macOS استفاده کنید.
⚠️ این اشتباه ساده، یکی از متداول‌ترین دلایل مراجعه کاربران با خرابی هارد اکسترنال است.
🚗 مراقبت فیزیکی هنگام حمل و نقل
اکثر هاردهای اکسترنال مخصوصاً مدل‌های HDD، دارای قطعات مکانیکی حساس هستند. هنگام جابجایی حتماً از کیف ضد ضربه استفاده کنید و از قرار دادن آن در مکان‌هایی مانند صندلی خودرو یا کنار موبایل و اسپیکر اجتناب کنید.
چک‌لیست محافظت فیزیکی:
- استفاده از کیف مناسب
- قرار دادن در سطوح ثابت
- نزدیک بودن به آهنربا یا میدان مغناطیسی
- پرت شدن یا افتادن از دست
💾 تهیه نسخه پشتیبان منظم (Backup)
مهم نیست چقدر مراقب باشید، هیچ هاردی ابدی نیست. بکآپ گرفتن دورهای از اطلاعات مهم، یک ضرورت است. می‌توانید از:
- فضای ابری (Google Drive, OneDrive)
- یک هارد دوم
- یا NAS استفاده کنید.
📌 نکته کلیدی: همیشه فرض کنید هارد ممکن است فردا خراب شود، نه سال بعد!
استفاده از محافظ برق یا UPS
قطع یا نوسان برق هنگام اتصال هارد به سیستم، یکی از دلایل خاموشی ناگهانی یا سوختن برد است. استفاده از محافظ برق چندراهی با فیلتر نوسان یا UPS (منبع تغذیه اضطراری) توصیه میشود.
چه زمانی باید به تعمیرکار مراجعه کنیم؟
با اینکه برخی علائم خرابی هارد اکسترنال با ابزارهای نرمافزاری قابل بررسی هستند، اما در شرایط زیر بهتر است از دست‌کاری دستگاه خودداری کرده و به متخصص مراجعه کنید:
| وضعیت بحرانی | دلیل مراجعه فوری |
| شنیدن صدای کلیک یا تق‌تق ممتد | آسیب مکانیکی – خطر نابودی کامل اطلاعات |
| عدم شناسایی در چند سیستم مختلف | احتمال سوختن برد یا خرابی شدید نرمافزاری |
| نمایش پیغام فرمت پس از اتصال | خرابی پارتیشن یا ساختار فایل‌سیستم |
| افزایش سریع بد سکتورها | نشانه نزدیک شدن به خرابی کامل فیزیکی |
| کند شدن شدید یا صفر شدن سرعت انتقال | احتمال آسیب هد یا مشکلات داخلی دیسک |
در این موارد، فوراً هارد را خاموش کرده و آن را به مرکز تخصصی مثل فروشگاه OJKala بسپارید تا هم از آسیب بیشتر جلوگیری شود و هم احتمال بازیابی اطلاعات افزایش یابد.
نتیجه‌گیری
خرابی هارد اکسترنال پدیده‌ای قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری است؛ اگر نشانه‌ها را بشناسید و مراقبت‌های لازم را رعایت کنید. در این مقاله آموختیم:
- علائم و دلایل اصلی خرابی چیست
- چه اشتباهاتی باعث آسیب می‌شوند
- چگونه می‌توان از خرابی جلوگیری کرد
و مهم‌تر از همه: هر چقدر هم که هارد اکسترنال شما پیشرفته باشد، تنها راه اطمینان از حفظ داده‌ها، تهیه نسخه پشتیبان منظم و استفاده صحیح است.
اگر نیاز به بررسی رایگان، مشاوره یا بازیابی اطلاعات دارید، کارشناسان OJ Kala در کنار شما هستند.
سؤالات متداول
- از کجا بفهمم هارد اکسترنالم در حال خراب شدن است؟
اگر با علائمی مانند کندی در باز شدن فایلها، صدای غیرعادی، ناپدید شدن اطلاعات یا شناسایی نشدن در سیستم مواجه هستید، احتمال خرابی هارد اکسترنال وجود دارد. استفاده از نرمافزارهایی مثل CrystalDiskInfo برای بررسی سلامت توصیه میشود. - آیا هارد اکسترنال قابل تعمیر است؟
بله، در بسیاری از موارد مانند خرابی برد، پورت یا بد سکتور نرمافزاری، امکان تعمیر وجود دارد. اما در خرابیهای مکانیکی شدید یا ضربه، ممکن است تنها راه، بازیابی اطلاعات در مراکز تخصصی باشد. - برای جلوگیری از خرابی هارد اکسترنال چه نکاتی را رعایت کنیم؟
مهمترین اقدامات شامل: جدا کردن صحیح USB، قرار دادن هارد در محیط خنک و خشک، بررسی دورهای سلامت با SMART Tools، استفاده از محافظ برق و تهیه بکآپ منظم است. - اگر هارد اکسترنال ویروسی شود چه اتفاقی میافتد؟
ویروسها میتوانند باعث خرابی فایلها، آسیب به ساختار پارتیشن یا حتی عدم شناسایی هارد توسط سیستم شوند. استفاده از آنتیویروس قوی و اسکن منظم از بروز این مشکل جلوگیری میکند.
